“`html

Grand Kartal Yangını: Sorumluluk ve Denetim Üzerine Tartışmalar

Grand Kartal’daki yangının üzerinden 4 gün geçmesine rağmen, bu trajedinin acısı hala içimizde. Yangında hayatını kaybeden 78 kişinin anısını yaşatmak ve sorumlulukları sorgulamak önemli. Yangının arkasındaki nedenleri bulmak için özel bir araştırma yapmaya gerek yok. Yalnızca mevcut yönetmeliklere ve şirketlerin elindeki “risk raporları”na göz atmak bile her şeyi ortaya koyuyor.

Uluslararası otel yönetimi konusunda 30 yıllık tecrübeye sahip Melik Kızılcan, 7 yıl süren İsveç yaşantısının ardından geçen yıl Türkiye’ye döndü ve Viltur Grubu’na ait Mövenpick İzmir Oteli’nin Genel Müdürü olarak göreve başladı.

Kızılcan, Mövenpick’in bağlı olduğu ve Türkiye’de 50’den fazla otel açan Accor Grubu’nun, yangın güvenliği standartlarının yerel gerekliliklerden daha üst seviyede olduğunu belirtiyor. Bu tür otellerin önemli bir “özen” sergilediğini vurgulayan Kızılcan, “Yangın danışmanlarımızın denetimleriyle alongside yerel otoritelerimizin kontrolleri de çok titizlikle yapılıyor. Yangın güvenliği açısından belirlediğimiz standartların hepsi eksiksiz uygulanıyor. Sadece yapım aşamasında değil, işletme süresince de düzenli yangın tatbikatları yapıyoruz. Yangın konusunda asla taviz vermiyoruz” şeklinde açıklamalarda bulundu.

***

Uzun yıllardır turizm alanında pek çok zirveye katıldım, ancak hiçbiri yangın önleme sistemleri ve misafir ile çalışan güvenliğini tartışan bir platform sunmadı.

Kızılcan’a “Türkiye’de bulunduğunuz süre boyunca bu konuda herhangi bir konferansa katıldınız mı?” diye sorduğumda, o da benzer bir durumun kendisine de denk gelmediğini ifade etti.

Turizmciler otellerde yenileme çalışmaları yaparken genellikle yüzeysel konularla sınırlı kalıyor.

***

Grand Kartal yangını, turizm dünyasında adeta bir dönüm noktası oldu.

Mazhar Murtezaoğlu, aslında Rizeli olan bir orman mühendisidir. 1960’lı yıllarda Bolu’da girişimcilik serüvenine başladı ve Bolu Dağı’nda dönemin Kantini’ni kurarak otel yatırımcılığına adım attı. Özellikle 1990’larda otel yatırımları ile hızla büyüdü; Doğuş Grubu’nun D Maris Oteli’nin ilk yatırımcısı olmasıyla bu alanda önemli bir isim haline geldi. Ancak, mali sorunlar nedeniyle otel, Mehmet Emin Karamehmet yönetimindeki Çukurova Grubu’na devredildi. Bu süreçte, Koç Grubu’na geçerken otel daha sonra Doğuş Grubu’na satılmıştır.

Murtezaoğlu 2019 yılında vefat edince, Bolu Kartalkaya’daki Grand Kartal Oteli, kızı ve damadı Halit Ergül tarafından işletilmeye devam etti. Yangından sonra Ergül de gözaltına alınanlar arasında yer aldı.

***

Halit Ergül, sektörde hızla kök salmaya başlamıştı.

Gazete Duvar yazarı Bahadır Özgür’ün aktardığına göre, Grand Kartal Oteli yeni otel yatırımı için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda yapılan başvurusu sonucunda “01.09.2023 – 31.12.2023 Tarihleri Arasında Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgeleri” listesine kabul edildi.

Yangının meydana geldiği Grand Kartal Oteli, 2023 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan yeni bir otel yatırımı için teşvik belgesi almaya hak kazandı.

Ergül, aynı zamanda Turizm Bakanı Mehmet N. Ersoy döneminde kurulmuş olan Turizm Geliştirme Ajansı (TGA) yönetim kuruluna Karadeniz bölgesini temsil etmek üzere katılmıştı.

***

Dün, “Turizm Aktüel” haber sitesinde, TGA’nın 2024 yılı için merkezi bütçeye aktardığı Konaklama Vergisi ve diğer ödemeleriyle ilgili bilgiler yayımlandı. Turizmdatabank’ın Hazine’den elde ettiği verilere göre, TGA’nın turizm sektöründen topladığı Turizm Payı, 2024 yılında %27 artarak 4.5 milyar TL’ye ulaştı.

Ayrıca, TGA’nın Hazine’den aldığı devlet yardımı da 2024 yılında %45’lik bir artışla 4 milyar TL seviyesine çıktı. Boyunca önemli bir artış gösteren diğer kaynakların nerelerde kullanıldığı ise dikkatle izlenmelidir.

Turizm Bakanlığı’nın otel işletme ruhsatlarının verilmesi konusunda belediyelerden sorumluluğu devraldığını da göz önünde bulundurursak, bu kaynakların hangi amaçlarla kullanıldığını sorgulamakta fayda var.

Yangın sonrası, Grand Kartal Oteli’ndeki sorumlulukları tartışmak kaçınılmaz hale geldi. Denetim ve ruhsat verme yetkisi bakanlığında bulunuyor, bu nedenle sorumluluğun belediye başkanına yıkılması doğru değil; zira kamu denetimi altında yaşanan iş kazaları ve çevresel felaketler, siyasilerin ve bürokratların bu süreçten ne kadar azade olduğu gerçeğini bizlere hatırlatıyor.

***

Geçen yıl Grand Kartal Oteli’nde tatil yapan ve aynı zamanda 30 yıllık deneyimiyle Celile Kızıklı, gözlemlerini paylaşıyor:

“Turizm sektöründe risk faktörlerini ben belirledim. Belek Turizmciler Derneği’nin 5 yıl sigorta danışmanlığını yaptım. Grand Kartal’da kaldığımızda gözüme çarpan ilk nokta, asansörlerin sık kullanılmasıydı. Otellerde yangın riski en yüksek alan mutfaklardır. Yüksek ateş ve yağ kullanımlarında bacaların kontrol edilmesi gerekir. Birçok otel bu alanda zayıf kalıyor. Yatırımcılar güvenlik önlemlerini genellikle gecikebiliyor ve denetimler ortaya çıkıyor. Her otelin yıldız sayısına göre belirlenen çeşitli standartları vardır. Yangın raporuna göre bina ‘pertse’; poliçede ne yazıyorsa sigorta şirketi bunun tamamını ödemek zorundadır. Yangından etkilenen ailelerin yapması gereken ilk şey, sigorta alacaklarına ihtiyati tedbir koydurtmaktır. Geride kalanların ailelerini geçindirmek zorunda olduğunu unutmamalıyız. Zira borçlar aileye rücu edebilir.”

***

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın otelin hızlı bir şekilde yıkılmasını istediği iddiasına değinen Bolu Belediye Başkanı Özkan, “Delillerin karartılması” şüphesine dikkat çekiyor. Yargıya intikal eden Grand Kartal yangını soruşturmasında bilirkişilerin delil toplama aşamasında otelde inceleme yapması şart.

***

Sigorta uzmanı Kızıklı ile oteller hakkında düzenlenen sigorta poliçelerindeki incelikleri tartışıyoruz:

“Bina sigortaları deprem tarifesi üzerinden yapılmaktadır. Bulunduğu bölgeye göre bu tarifeler belirlenmektedir. Taban tarife yaklaşık 2 milyar TL. Yanan otelin arsası Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsisli olduğu için sigorta şirketi sadece yeniden yapım maliyetini karşılamaktadır. 3000 metrekarelik bir inşaat maliyeti yaklaşık olarak 8 milyon dolar seviyesine çıkabilir. Otelin iç dekorasyonu ve müşteri kayıpları da poliçeye dahil edilmiş olabilir. Sigorta poliçesindeki şartlara göre hasar bedeli fiilen belirlenmektedir. Poliçede yer alan, “eksiklikler tamamlanmazsa ödeme yapılmayacaktır” şartı da bulunabilir. Sigorta firmaları, hasar-prim dengeleri farklılık gösteriyorsa, yangın sistemlerinin varlığını sorgulayabilirler.

Haberin kaynağına göre, Grand Kartal Oteli’ni sigortalamayı 3 firma reddetmiş, sadece Eureka sigortalamıştır. Ahşap yapılar ancak yüksek yangın güvenlik standartlarına uyması durumunda sigortalanabilir. Grand Kartal’ın bu şartları sağlamadığı bir başka kanıtı da Eureka poliçesi oluşturmaktadır. Otelin Eureka tarafından sigortalanması muhtemel olarak Garanti Bankası BBVA ile bağlantılıdır; çünkü Eureka ile Garanti BBVA arasında işbirliği bulunmaktadır.

***

Kızıklı, otellerde sigorta şirketlerinin poliçe süreçleri ve mevcut uygulama örnekleri ile ilgili şu bilgileri veriyor:

• Sigorta şirketlerinin içinde yangın güvenliği önlemleri analiz birimi bulunmaktadır. Sigortalanacak otelin yangın güvenlik sistemleri, alarm durumu ve yangın tüplerinin geçerliliği analiz edilmektedir.
• Önemli bir tesisin poliçesi hazırlanırken, olası yangın riskleri titizlikle değerlendirilir ve yangın oluşumu durumunda alınacak tüm tedbirler gözden geçirilir.
• ABD’de, yangın güvenliği standartlarını denetleyen Ulusal Yangın Koruma Derneği gibi kuruluşlar, bu konuda katı kurallar koymakta ve kimseye taviz vermemektedir.

Kızıklı, otel poliçesi imzalarken öncelikle dikkate alacağı alanları şöyle sıralıyor; “Mutfak, kayak alanı, asansörler, yangın çıkış alanları, yanmaz kapılar, tahliye prosedürleri.” Grand Park’ta ilk gelen verilere göre yangının çıkış noktası otelin ana restoranı olması, bu durumun ciddi bir riski beraberinde getirdiğini göstermektedir.

Yargının yangın sırasında otelde kalanların sigortalarını düzenleyen tur operatörlerinin belgelerini incelemesi gerekmektedir. Eski Turizm Bakanlarından ve TÜRSAB başkanlarından Bahattin Yücel ise durumu şu şekilde ifade ediyor: “Turizm Bakanlığı’nın Grand Kartal’da konaklama alınmışsa, Bakan Ersoy’un tur şirketi olan ETS’nin ve ilgili sigorta şirketinin risk raporları mahkemeyi aydınlatacaktır.”

Özetle, Grand Kartal Oteli ile ilgili yangın olayında birçok risk raporunun ortaya çıkması muhtemeldir; henüz sorumlu bakanlığın raporlarını görememiş olsak da…

“`