Gama ışını patlaması Dünya’nın 310 mil üzerinde tespit edildi ve bilim insanları bunun gezegenimizin atmosferinde şimdiye kadar kaydedilen en güçlü patlama olduğunu söylüyor.
Bilim insanlarının GRB 221009A olarak bilinen ve şimdiye kadar kaydedilmiş en parlak gama ışını patlamasını gördüklerini açıklamalarının üzerinden bir yıldan biraz fazla zaman geçti.
Şimdi bilim insanları, ‘tüm zamanların en parlak’ (ya da BOAT) ışığının, Dünya’nın iyonosferinde, başımızın yaklaşık 310 mil üzerinde bozulmalara neden olmayı başardığını söylüyor.
Dünya yüzeyinin yaklaşık 50 ila 400 mil üzerinde yer alan bir bölge olan iyonosfer, gezegenimizin atmosferinin uzayla buluştuğu yerdir.
Dünya’nın zararlı radyasyondan korunmasında ve radyo iletişiminin sağlanmasında hayati bir rol oynar.
Endişe verici bir şekilde, gezegenimizin iyonosferindeki herhangi bir hasarın boyutu belirsizliğini korumaktadır.
DÜNYANIN ATMOSFERİ SÜREKLİ KOZMİK PATLAMALARIN ETKİSİNE MARUZ KALIYOR
Yeni çalışma, İtalya’daki L’Aquila Üniversitesi’nden Dr. Stefano Piersanti liderliğindeki uluslararası bir araştırmacı ekibi tarafından yürütüldü.
Makalelerinde ‘Dünya’nın atmosferi yüksek enerjili Gama ışını patlamaları üreten kozmik patlamaların etkisine maruz kalıyor’ diyorlar.
“Burada, önemli ani iyonosferik bozulmanın neden olduğu yoğun bir üst taraf (yaklaşık 500 km) iyonosferik pertürbasyonun kanıtlarını rapor ediyoruz.”
Önceki çalışmalar GRB’lerin (ışık patlamalarının) kısa ömürlü gama ışını patlamaları olduğunu göstermiştir. En küçük dalga boylarına sahip en enerjik ışık formu.
1960’LARDAN BERİ BİLİM İNSANLARINI HAYRETE DÜŞÜRÜYOR
Birkaç milisaniyeden birkaç dakikaya kadar süren GRB’ler tipik bir süpernovadan yüzlerce kat, güneşten ise yaklaşık bir milyon trilyon kat daha parlaktır.
GRB’ler ilk olarak 1960’larda keşfedildi ve o zamandan beri dünya çapında bilim insanlarını hayrete düşürdü.
Ancak bu şiddetli patlamalara neyin sebep olduğunu bulmak için de bir arayış başlattılar.
Gökbilimciler çoğu GRB’nin büyük bir yıldızın çekirdeğinin nükleer yakıtının bitmesi, kendi ağırlığı altında çökmesi ve bir kara delik oluşturmasıyla meydana geldiğini düşünüyor.
PATLAMANIN FARK EDİLMESİ 10 SAATTEN FAZLA SÜRDÜ
Söz konusu GRB – geçen yıl 9 Ekim’de 221009A – yaklaşık yedi dakika uzunluğundaydı, ancak ilk tespitin ardından 10 saatten fazla bir süre boyunca tespit edilebildi.
Sagitta takımyıldızı yönünden geldi ve Dünya’ya ulaşmak için tahminen 1,9 milyar yıl yol kat etti. Başlangıç noktasının şu anki mesafesinden daha az, çünkü evren genişliyor.
GRB 221009A, NASA uyduları Swift ve Fermi’nin yanı sıra Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından işletilen INTEGRAL de dahil olmak üzere birçok X-ışını ve gama ışını uzay gözlemevini tetikledi.
Yazarlar, “GRB takibi, uzayda ve yeryüzündeki çoğu faal teleskop tarafından gözlemlendi” diye ekliyor.
Uzmanlar, bir ‘iyonosferik pertürbasyonun’ Dünya’nın üst iyonosferindeki elektrik alanında büyük bir değişim yarattığına dair kanıt buldular.
Bu olayların her ikisi de 9 Ekim’deki GRB 221009A ile ilişkiliydi ve gama ışını patlamasının neden olduğunu düşündürüyordu.
Dahası, Akdeniz bölgesinde yeryüzüne yerleştirilen ve GNSS alıcıları olarak bilinen küçük cihazlar, İngiltere saatiyle öğleden sonra erken saatlerde toplam elektron içeriğinde ‘önemli bir artış’ kaydetti.
İYONESFER TABAKASINI ETKİLEDİ
Araştırmacılar GRB221009A’nın ‘Dünya’nın iyonosferik iletkenliğini derinden etkilediği’ sonucuna vardılar.
Astrofizikçiler geçmişte GRB’lerin muazzam gücünün gezegeni ‘kısırlaştırarak’ Dünya’da yok oluş düzeyinde olaylara neden olabileceğini yazmışlardır.
Neyse ki, Avrupa Güney Gözlemevi’ne göre bunun gerçekleşme ihtimali çok düşük.
“Sadece Samanyolu galaksisinin bizim bölgemizde bir tanesi patlarsa ve Dünya dar ışının yolunda olsaydı, gezegenimizin bir yarısı ölümcül radyasyon tarafından derhal sterilize edilirdi” diyor.
